Avrupa’da Kıyıda Köşede Kalmış Çağdaş Sanat Müzeleri

Nereden çıktı şimdi Avrupa’daki Çağdaş Sanat Müzeleri’ni yazmak diye sorduğunuzu duyar gibiyiz. Henüz daha çağdaş sanat nedir onu bile tam oturtamamışken, bir de çağdaş sanat müzelerini işin içine sokup konuyu iyice karıştırmayın derseniz anlayabiliriz. Ancak yine de yazmaya devam ederiz. Çağdaş Sanat nedir, neye denir, nerde başlar nerede biter diye kafanızda soru işaretleri varsa yalnız değilsiniz. İşte tam da bu yüzden yazıyoruz. Öncelikle kendi kafamızdaki bulanıklığı gidermek istiyoruz ki, seyahatlerde itina ile zaman ayırdığımız Çağdaş Sanat Müzeleri’ne berrak bir kafa ile gitmeye devam edelim.

Hepimizin seyahat etmeden önce oluşturduğu bir ajanda vardır. Nereleri gezeceğiz, nerelerde yiyeceğiz, nerede alışveriş yapacağız? Özellikle büyük bir Avrupa şehrine gidiyorsak, listelerimizde öncelikler olur ve bu öncelikler çoğumuzda ortaktır. Bu ortaklığı bir eleştiri olarak görmeyin. Sınırlı zamanda sınırsız sayıda yer gezemeyeceğimize göre bu listelerin benzeşmesi kadar normal bir durum yok. İki Gece Üç Gün olarak bizim ayrıştığımız nokta, sınırlı bir zamanımız da olsa vakit bulup illa bir Çağdaş Sanat Müzesi gezmek oluyor diyebiliriz. Bunu da bir olumlama olarak yorumlamayın. Bu yazıda sizin için Avrupa’da görece listelerin altlarında kalmış vakit yetmediği için üstü çizilmiş ya da asla listeye girememiş Çağdaş Sanat Müzelerini listelemek istedik. Fakat başlamadan önce çağdaş sanat ile ilgili biraz bilgi verelim.

Peki neden seviyoruz çağdaş sanatı? Aslında bu durumu Giorgio Agamben güzel özetliyor. “Çağdaşlık demek eleştirellik demek” tespitini yapıyor. Çoğu zaman karmaşık ya da çok basit görünen bunun neresi sanat dedirten enstalasyonlar, gösteriler ya da sokak sanatı dediğimiz muraller, popart eserler, arazi sanatı, farkında olmadan içinde yaşadığımız, kimimizin hassasiyet duyduğu birçok toplumsal olguyu, olayı, tespiti ortaya çıkarıyor. Tüketim, çok kültürlülük, kültür endüstrisi, toplumsal cinsiyet rolleri vb birçok konuyu ifade etmekte önemli bir enstrüman haline geliyor. Aslında çağdaş sanatın bir güzel yanı mekanlara bağlı kalmamak. Klasik sergileme alanları ve sergilenme şekilleri de tersyüz olabiliyor. Açık havada, herhangi bir evin duvarında karşınıza çıkarken gündelik bir objeyi bir sanat eserine dönüştürüp, onu bir kimlik ifadesi, bir kimlik stratejisi olarak size sunabiliyor.

Söz konusu eleştirellik ve bir kimlik ifadesi olduğunda Çağdaş Sanat Müzeleri bizce daha fazla anlam kazanıyor. Bahsettiğimiz gibi size hiçbir şey ifade etmeyen bir obje o müzeye girdiğinde, mekân değişikliğiyle birlikte artık dikkatinizi çekerek yeni bir kimliğe bürünüyor. Yani her türlü üretim sanat olma uygunluğuna erişmiş oluyor. Bu örneklerden biri Joseph Beuys’un “Ausfegen” (Süpürüp Atma) enstalasyonu. 1 Mayıs gösterisi ardından meydandaki çöpleri süpürerek fırça ile birlikte sergileyen Beuys aslında sokaktaki herhangi bir objeyi müzeye koymuştur*. Daha önce çöp kavramı üstüne belki düşünmemişizdir. Ancak burada çöpü bir tüketim artığı olarak görmeye başlarız. Belki üzerinde biraz daha düşünürüz.

Uzun lafın kısası konuyla ilgili biraz toparlama yaptıysak asıl meselemiz seyahate dönüp belki vaktiniz olduğunda güzel sergilere denk gelebileceğiniz birkaç Çağdaş Sanat Müzesi önerisi yapmak istiyoruz.

1. MIMA MUSEUM – BRÜKSEL
2. SERRALVES MUSEUM OF CONTEMPORARY ART MUSEUM- PORTO
3. MUSEE d’ART CONTEMPORAIN DE LYON- LYON
4. MUSEUM OF CONTEMPORARY ART METELKOVA- LUBLİYANA
5. EKKM-CONTEMPORARY ART MUSEUM OF ESTONIA- TALİN

• MIMA: Brüksel’de 2016 yılında açılan müze her sene iki ana sergi açıyor. MIMA’nın kurucuları müzeyi bir video oyunu gibi tanımlıyor. Kendi ifadeleriyle ” bir video oyunundaki gibi basit seviye ile başlayıp giderek ilerliyorsunuz”. Tabi ki buradaki ilk seviye benzetmesini, eserin verdiği mesajın anlaşılması olarak yorumluyoruz. Ziyaretçi için ilk bakışta anlaşılacak direkt mesajlardan, daha karmaşık bir alana doğru sürükleniyorsunuz.

• SERRALVES : Porto’nun o otantik dünyasından çıkmayı başarıp bu müzeye gelmek çok kolay değil. Çünkü Porto fazlasıyla güzel ve o canlı sokakları bir kenara bırakıp kendinizi kapalı bir yere atmak içinizden gelmiyor. Ancak vaktiniz olursa Serralves ziyaret edilmeye değecek bir müze. İçindeki kocaman orman gerçek bir bonus. Serralves, farklı toplumsal arkaplandan, farklı yaşlardan çağdaş sanata, doğaya, mimariye, toplumsal sorunlara ve onların geleceğine ilgisi olan bireylerde bilgi ve farkındalık yaratmayı amaçladıklarını belirtiyor.

• MUSEE d’ART CONTEMPORAIN DE LYON: Lyon’da Parc de la Tête d’Or ‘un yanı başındaki müze, eserleri düzenli olarak yenilemeye özen gösteriyor. İki sergi arasındaki kurulum sürecinde müze kapalı olabiliyor. Ulusal ve uluslararası birçok sanatçının eserlerine yer vermeye çalışan, tam da bir çağdaş sanat müzesinden bekleyeceğimiz şekilde disiplinler arası çalışmaları bize sunan keyifli bir müze.

• MUSEUM OF CONTEMPORARY ART METELKOVA: Slovenya’nın taşını toprağını çok seviyoruz. Lubliyana ise çok keyifli bir haftasonu rotası. Söz konusu çağdaş sanat olunca Slovenya’nın tarihi sebebiyle bu ülkenin bu konularda anlatacak çok şeyi olduğunu düşünüyoruz. Yugoslavya’nın külleri, ülkenin geçmişinde birçok toplumsal altüst oluş, yeniden inşa, göç gibi olguları barındırıyor. MSUM Metelkova Bölgesi’nde yer alıyor. Metelkova’nın hikayesi de bir başka. Merak edenler ” Lubliyana Gezilecek Yerler: Avrupa’nın Yeşil Başkenti” yazımıza bakabilir.

• EKKM-CONTEMPORARY ART MUSEUM OF ESTONIA: Bu kez Talin’deyiz. Eski ısıtma santralinin ek binalarından birinde bulunan EKKM kar amacı gütmeyen bir girişim olarak tanımlıyor kendilerini. Bulundukları bina ex-squat olarak tabir edilen (işgal edilmiş, izinsiz yerleşmek olarak da tanımlayabiliriz) bir yer. Tabi şimdilerde herhangi bir yasal sıkıntı yok. Yerleşik sanat kurumlarının hakim çalışma yöntemlerini değiştirmeyi hedeflerken üretim, sergileme, biriktirme, toplamaya yönelik çalışan çağdaş sanatın alışmadık bir kavramını sunduklarını söylüyorlar.

Bonus olarak Marsilya’daki FRISHE’i de buraya not düşelim. ancak onun hikayesi çok daha uzun ve bildiklerimizden çok daha farklı bir konsept. Detaylı bir yazıyı hakettiğini düşünüyoruz. Bir sonraki yazımızın konusu olabilir.

Avrupa metropellerindeki çağdaş sanat müzelerini de bu kez es geçtik. Yolumuzun onlarla kesişme ihtimali çok daha yüksek. En kısa zamanda seyahat edebileceğimiz günlere kavuşmak dileğimiz. Seyehat planlaması yapmak, hangi gün nerelere gidileceğini not etmek, yapılan planların pratikte bazen gerçekleşmediği anlarla yüzleşmek vb gibi birçok durum hala uzak görünse de inanıyoruz ki bu küçük listelerin tekrar okunacağı günler gelecek.

#ikigeceucgunn

*ÇAĞDAŞ SANATTA, SANATIN MALZEMESİ OLARAK MEKÂN, Figen Girgin, AKDENİZ SANAT DERGİSİ, 2014, Cilt 7, Sayı 13